Арменія прамяняла Лукашэнку на Ціханоўскую. Як далёка пойдзе краіна (пакуль яшчэ) АДКБ
Стасункі ўладаў Арменіі і беларускіх дэмакратычных сілаў імкліва паляпшаюцца на тле рэзкага іх пагаршэння паміж Ерэванам і Менскам. І гэта ўсё пры тым, што дзве краіны ўваходзяць у эканамічны і вайсковы альянсы на чале з Расеяй. Пытанне, праўда, у тым, наколькі далёка гатовая Арменія зайсці ў гэтых стасунках.
20 чэрвеня ў Вільні адбылася сустрэча абранай прэзідэнткі Беларусі Святланы Ціханоўскай з міністрам замежных справаў Араратам Мірзаянам. Яны абмеркавалі нявыдачу беларускіх грамадзянаў на запыт рэжыму Аляксандра Лукашэнкі. Таксама беларуская лідарка выказала спадзяванне на стварэнне групы падтрымання дэмакратычнай Беларусі ў армянскім парламенце.
У той жа дзень Ціханоўская дала інтэрв’ю армянскаму журналісту і палітолагу Рубэну Мэграбяну ў эфіры «Першага армянскага інфармацыйнага» канала. Той назваў яе «дэ-факта народнаабранай прэзідэнткай Рэспублікі Беларусь». Падчас размовы палітык адзначыла, што ўжо некалькі разоў камунікавала не толькі з міністрам Мірзаянам, але і з армянскім прэм’ер-міністрам Ніколам Пашыньянам спікерам Аленам Сіманьянам. То бок, стасункі беларускіх дэмакратычных сілаў і армянскіх уладаў ужо маюць пэўную гісторыю.
А 21 чэрвеня ад іх з’явілася і першая практычная карысць: 24-гадовы грамадзянін Беларусі Максім Вайткявічус, якога на пачатку лютага затрымалі на армянскай мяжы на запыт беларускіх уладаў, а затым змясцілі пад варту, атрымаў у Ерэване палітычны прытулак.
То бок, Арменія сталася другой краінай СНД пасля Малдовы, з уладамі якой у дэмакратычных сілаў Беларусі ўсталяваліся кантакты. Але ў адрозненне ад Кішынэва Ерэван знаходзіцца ў больш шчыльнай інтэграцыі з Беларуссю і Расеяй: ён уваходзіць як у Еўразійскі эканамічны саюз (ЕАЭС), так і ў вайсковую Арганізацыю дамовы аб калектыўнай дапамозе (АДКБ). І ўсё гэта адбываецца падчас моцнага пагаршэння стасункаў паміж уладамі Арменіі і Беларусі.
Дыктатар супраць рэвалюцыянера
Стасункі нязменнага 30 гадоў Лукашэнкі і Пашыньяна, які атрымаў уладу ў выніку вулічных пратэстаў, не заладзіліся даўно. Але моцна пагоршыліся яны пасля таго, як самаабвешчаны кіраўнік Беларусі падчас візіту ў траўні ў Азербайджан наўпрост ухваліў вайну Баку супраць мяцежнага Нагорнага Карабаху, населенага армянамі. Таксама ён заявіў, што абмяркоўваў з азербайджанскім прэзідэнтам магчымую армяна-азербайджанскую вайну і падтрымаў яе правядзенне, нягледзячы на дэ-юрэ саюзніцкія стасункі з Ерэванам.
Пашыньян спачатку проста раскрытыкаваў за дапамогу Баку дзве неназваныя краіны АДКБ, «чальцы якой, як аказалася, выконваюць не свае дамоўныя абавязкі, а плануюць вайну з Азербайджанам супраць нас». Затым агулам заявіў, што ні ён, ні іншыя афіцыйныя асобы Арменіі не паедуць у Беларусь, пакуль ва ўладзе знаходзіцца Лукашэнка. Таксама ён сказаў аб магчымым выхадзе з АДКБ і заявіў, што краіна зменіць свой курс толькі тады, калі Лукашэнка знойдзе такія словы для выбачэння, якія змог бы прыняць армянскі народ, альбо Беларусь выйдзе з АДКБ. Таксама Арменія адклікала свайго амбасадара з Менску для кансультацый. На аналагічны крок пасля пайшлі і ўлады Беларусі. Ерэван у гэтым супрацьстаянні, падчас якога выявіліся і падрабязнасці вайсковых паставак з Беларусі ў Азербайджан, якраз і падтрымала Ціханоўская.
Стасункі будуць пагаршацца
Палітолаг Рыгор Ніжнікаў з Фінскага інстытуту міжнародных стасункаў раней у размове з «Белсатам» выказваў меркаванне, што галоўным адрасатам заяваў Пашыньяна з’яўляецца кіраўнік Расеі, але для армянскага прэм’ера «лепей казаць казаць такія рэчы пра Лукашэнку, чым пра Пуціна». Таксама, на яго думку, заявы армянскіх уладаў былі скіраваныя і на ўнутраную аўдыторыю, бо «для Пашыньяна вельмі важна паказаць, што не ён з’яўляецца галоўнай прычынай паразы ў вайне [з Азербайджанам. – рэд. belsat.eu], што ўсё-такі шукаць трэба прычыны звонку і перадусім у Маскве».
Тым не менш, нельга сказаць, што Ерэван злуе толькі Менск. Ён сярод іншага замарозіў свой удзел у АДКБ ды патрабуе ад Крэмля вываду расейскіх пагранічнікаў з аэрапорту «Звартноц» каля армянскай сталіцы. Удзельнічала Арменія і ў Глабальным саміце міра, арганізаваным Украінай і Швейцарыя, хоць і не падпісала супольнай дэкларацыі.
Армянскі палітолаг Гарут’юн Васканьян у каментары «Белсату» выказаў меркаванне, што сустрэча Мірзаняна з Ціханоўскай спрычыніцца да далейшага пагаршэння стасункаў паміж Менскам і Ерэванам. Пры гэтым, на яго думку, Пашыньян ужо сваімі словамі, што не прыедзе ў Беларусь, пакуль там кіруе Лукашэнка, паказаў, што «шляху назад няма».
Праўда, Васканьян заявіў, што адсутнасць дыпламатычных стасункаў слаба скажацца на дзвюх краінах. У тым ліку з прычыны нізкага таваразвароту паміж імі (181 млн долараў за 2023 год).
Палітолаг мяркуе, што прызнаннем Ціханоўскай улады Арменіі ўпісваюцца ў заходнюю палітыку супрацьстаяння з Расеяй. Ён адзначыў, што Пашыньян у 2020 годзе быў адным з першых, хто павіншаваў Лукашэнку з «перамогай» на выбарах. Хоць і тады было вядома пра пастаўкі Менскам зброі Баку.
«Цяпер проста памяняўся зноў дэкларатыўны курс вонкавай палітыкі Арменіі. Яна жадае знайсці сваё месца ў так званым заходнім блоку. І, натуральна, зыходзячы з гэтага, Арменія жадае больш дагадзіць сваімі дзеяннямі Захаду», – сказаў палітолаг.
Тым не менш, паводле яго, крокі ў гэтым кірунку «інфантыльныя» і без «стратэгічнага мыслення»:
«Гэта імпульсіўныя эмацыйныя рэакцыі з боку Ерэвана, якія пэўным чынам будуць шкодзіць больш Ерэвану, чым Менску ці Маскве. Бо Арменія знаходзіцца ў вельмі ўразлівым геаграфічным і геапалітычным становішчы. З аднаго боку Турэччына, з другога – Азербайджан, з якімі ў Расеі і Беларусі добрыя стасункі».
Прасіць жа прабачэння Лукашэнка не будзе, мяркуе Васканьян, бо «ён ніколі не лічыў, што перад кімсьці мусіць справаздачыцца». Нават з улікам таго, што сыход Арменіі з АДКБ будзе біць па іміджы арганізацыі і Расеі, што яе ўзначальвае.
Пры гэтым Васканьян падкрэсліў, што на словах дыстанцыючыся ад Менску і Масквы, заяўляючы пра магчымы выхад з АДКБ, Ерэван робіцца ўсё больш залежным ад Расеі эканамічна (7,3 млрд долараў таваразвароту за 2023 год). Дый Крэмль, на яго думку, можа ператварыцца для Арменіі з гаранта бяспекі, якім ён фармальна быў раней, у «гаранта небяспекі», а яна сама – стаць «аб’ектам агрэсіі» з боку РФ і саюзных ёй Азербайджану і Турэччыны. А сілаў у рэгіёне, якія б маглі абараніць Арменію ад гэтага няма, заявіў палітолаг.
Тактычны манеўр ці доўгатэрміновая стратэгія?
21 чэрвеня ў МЗС Беларусі адбылася сустрэча кіраўніка ўпраўлення двухбаковай супрацы з краінамі СНД Сяргея Малунова з часовым павераным у справах Арменіі ў Менску Нарэкам Тыратуранам. Беларускі бок уручыў яму ноту, а таксама абмеркаваў шэраг пытанняў двухбаковых стасункаў, перспектывы гандлёва-эканамічнай супрацы і ўзаемадзеянне ў сумесных інтэграцыйных структурах.
Reform.news ацэньвае рэакцыю Менску на сустрэчу Мірзаяна з Ціханоўскай «на здзіўленне стрыманай», «хоць цалкам можна было чакаць, што беларускі рэжым выліцца рэзкімі заявамі наконт «абуральных» крокаў армянскага боку».
«Нельга выключаць таго, што канфліктам з Лукашэнкам Пашыньян імкнецца дабіцца ад Крамля нейкіх саступак. І Святлана Ціханоўская спатрэбілася Ерэвану для павышэння ставак. Але калі кіраўніцтву Арменіі ўдасца дасягнуць сваіх мэтаў, то адпадзе і патрэба ў супрацьстаянні з Лукашэнкам. А следам і ў беларускіх дэмсілах. У сувязі з гэтым цікавая паўза, якую ўзяў афіцыйны Менск, адразу не ўчыніўшы істэрыкі наконт сустрэчы кіраўніка МЗС Арменіі з Ціханоўскай і інтэрвʼю з ёй. Не выключана, што прыцішыць запал настойліва параілі з Масквы, каб не правакаваць разрастанне канфлікту. Асабістыя ж крыўды Лукашэнкі ў Крамлі мала каго цікавяць», – піша Ігар Лянкевіч.
На яго думку, адно з важных пытанняў – «наколькі далёка Арменія мае намер «адпаўзаць» ад Расеі, і ці палічаць у Крамлі патрэбным мірыць ушчэнт пасвараных Пашыньяна і Лукашэнку». Аднак «калі геапалітычны разварот Арменіі – не тактычны манеўр для шантажу Крамля, а доўгатэрміновая стратэгія», то ў беларускіх дэмакратычных сілаў зʼяўляецца магчымасць выбудаваць з ім добрыя стасункі, што б стала для іх «важным і не толькі сімвалічным крокам», дадае аўтар.
У любым разе ўсталяванне стасункаў беларускіх дэмакратычных сілаў з уладамі Арменіі з’яўляецца для іх значным прарывам. Тым больш, што яно ўжо прыносяць пэўныя вынікі ў выглядзе палітычнага прытулку для ўцекачоў з Беларусі. Адбываецца гэта ва ўмовах, калі на падобны крок не гатовыя пайсці і некаторыя краіны, што дэкларуюць сваё імкненне ў Еўразвяз і NATO.
Агулам жа сітуацыя паказвае, што ўлады краінаў, якія раней віншавалі Лукашэнку з «перамогай», гатовыя мяняць сваю пазіцыю і наладжваць кантакты з ягонымі апанентамі. І апошнія дзеянні армянскіх уладаў ствараюць прэцэдэнт на будучыню для іншых.
Макар Мыш belsat.eu
