Rodzina. Jak klan Łukaszenków przekształcił Białoruś we własny biznes

Choć Alaksandr Łukaszenka twierdzi, że walczy z korupcją od 30 lat, to właśnie rodzina białoruskiego dyktatora jest jej głównym beneficjentem. W 30. rocznicę jego zwycięstwa w pierwszych wyborach prezydenckich przyglądamy się karierom członków klanu Łukaszenków.

Zdjęcie ilustracyjne.

Zdj: TUT.by / AP / East News

W momencie objęcia władzy w 1994 roku Alaksandr Łukaszenka, który ożenił się w 1975 roku, miał dwóch synów: Wiktara i Dzmitryja. Obecnie ma trzech synów i siedmioro wnuków. Jednak w „szeroką” rodzinę Łukaszenki wchodzi znacznie więcej osób. Dla wszystkich udało się znaleźć miejsce pod białoruskim słońcem.

Wiktar, służby specjalne i kraje arabskie

Alaksandr Łukaszenka z synami Wiktarem, Mikałajem i Dzmitrem podczas uroczystości Dnia Zwycięstwa. Mińsk, Białoruś. 9 maja 2019 roku.

Zdj: tvr.by

Najstarszy syn, Wiktar Łukaszenka, zaraz po ukończeniu Wydziału Stosunków Międzynarodowych Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, rozpoczął pracę w departamencie Europy Zachodniej Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W wieku 28 lat objął kierownictwo działu kontaktów zewnętrznych państwowego przedsiębiorstwa – Naukowo-Badawczego Instytutu Środków Automatyzacji, a w 2005 roku został asystentem swojego ojca ds. bezpieczeństwa narodowego. Od 2007 do 2021 roku był członkiem Rady Bezpieczeństwa Republiki Białorusi, a w 2019 roku został pierwszym wiceprezydentem Białoruskiego Narodowego Komitetu Olimpijskiego, którego przewodniczącym został zamiast ojca w 2021 roku. Następnie otrzymał stopień generała majora rezerwy.

Wiktar odpowiada również za służby bezpieczeństwa, kierując Międzyresortową Radą Jednostek Specjalnych, do której należą Służba Bezpieczeństwa Prezydenta, ASAM (specnaz straży granicznej), jednostka specjalna Ałmaz, SAChR (Specjalny Oddział Szybkiego Reagowania). Sprawuje też nadzór nad specnazem z Marinej Horki, samodzielnymi kompaniami rozmieszczonymi w regionach oraz funkcjonariuszami Centrum Operacyjno-Analitycznego. W sumie to co najmniej 2000 mundurowych.

Alaksandr Łukaszenka z synami dzień po zwycięstwie w wyborach prezydenckich na Białorusi w sowchozie „Horadziec”, gdzie pracował jako dyrektor. 16 kwietnia 1994 roku.

Zdj: Laski Diffusion / East News

Są informacje o powiązaniach Wiktara z białoruskim biznesmenem Alaksandrem Zajcawem – przewodniczącym rady dyrektorów firmy Bramina Group, dla której w 2018 roku stworzono specjalną strefę ekonomiczną w Orszy. Wśród jego przyjaciół jest również syn rosyjskiego prokuratora generalnego, Artiom Czajka. Wiktar nadzoruje także stosunki reżimu z krajami arabskimi. Łączony jest również z firmą beCloud, którą wyznaczono na nowego „administratora białoruskiego internetu”.

Żona Wiktara, Lilia, prawdopodobnie odpowiada w rodzinie za biznes z serbskimi deweloperami – braćmi Karić. W 2017 roku pracowała w jednej z firm serbskiego holdingu Dana Astra, a następnie kierowała galerią Art Chaos w Dana Mall, która wcześniej należała do Dana Holdings i miała kapitał zakładowy w wysokości aż 200 tys. dolarów, podczas gdy zwykle dla takich firm wynosi on kilka tysięcy rubli białoruskich. W 2013 roku synowa przywódcy Białorusi pomagała uzupełniać prace białoruskich artystów w kolekcji arabskiego biznesmena Khaleda Samawi, założyciela Velcom.

Tylko w latach 2003-2020 rodzina Wiktara i Lilii odbyła ponad 100 lotów do kurortów, gdzie towarzyszyli im krajowi i zagraniczni „sponsorzy” reżimu oraz bliscy współpracownicy rodziny, a także niedawno mianowani najwyżsi urzędnicy i funkcjonariusze służb bezpieczeństwa Białorusi. Wraz z nimi latali także krewni Lilii: matka Halina Somawa oraz siostra Ina Harusawa z mężem-czekistą Alaksandrem i synami Kiryłem i Uładzisławem.

Wiktar i Lilia mają czworo dzieci: Wiktoryję, Alaksandra, Waleryję i Jarasława. W 2007 roku państwowa wytwórnia filmowa Biełaruśfilm nakręciła z udziałem dziewięcioletniej Wiktoryi film „Na plecach czarnego kota”, do którego zaangażowano rosyjskiego piosenkarza Filipa Kirkorowa, który w tamtym roku był producentem Białorusina Dzmitryja Kałduna na Eurowizji. W filmie zagrała także Wiera Palakowa, żona Uładzimira Makieja, który w tamtym czasie, podobnie jak Wiktar, pracował jako asystent Łukaszenki, a później został mianowany szefem administracji. Latem 2021 roku Wiktoryja wyszła za mąż, z tej okazji zorganizowano „przyjęcie na 400 gości”.

„Utalentowana” rodzina Dzmitryja Łukaszenki

Średni syn białoruskiego dyktatora, Dzmitryj Łukaszenka, jest przewodniczącym centralnej rady Białoruskiego Republikańskiego Państwowego Stowarzyszenia Społecznego „Prezydencki Klub Sportowy”. Organizacją tę zaczął rządzić już w 2005 roku, mając zaledwie 25 lat. Od 2006 roku Dzmitryj również wchodził w skład Narodowego Komitetu Olimpijskiego Białorusi. Prezydencki Klub Sportowy organizuje na Białorusi loterie, zajmuje się biznesem restauracyjnym, zapewniając mu „stabilność”, i jak się przypuszcza, pomaga prać pieniądze pochodzące z łapówek. Okazało się również, że Dzmitryj jest honorowym konsulem Etiopii na Białorusi, a więc odpowiada również za kontakty z afrykańskimi reżimami.

Dzmitryj był wcześniej powiązany z białoruskim baronem naftowym Anatolem Tarnawskim. Jego struktury i „Prezydencki Klub Sportowy” miały wspólnie realizować projekt zabudowy osiedla mieszkaniowego Nottingham”w pobliżu wsi Kołodziszcze. Żona Dzmitryja, Hanna, pracowała w jednej z firm Tarnawskiego – Univest-M. Ogromny przydział deficytowej ziemi podmiejskiej pod zabudowę deweloper otrzymał na podstawie specjalnego dekretu Łukaszenki.

Dziś Hanna Łukaszenka jest najbardziej znana z pisania piosenek pod pseudonimem Hanna Sialuk. Wśród jej „hitów”, które są puszczane w białoruskich radiach i telewizji, są: „Ach, Alaksandr” (wyraźnie poświęcona teściowi), „Białoruska żona”, „Bulba-dance”, „Doceńcie naszego mężczyznę”, hymn Prokuratury Generalnej i piosenka o Roku Jakości. W grudniu 2023 roku Łukaszenka nagrodził Hannę za „wielki osobisty wkład w rozwój współczesnej sztuki muzycznej, realizację społecznie ważnych inicjatyw kulturalnych”. W tym roku otrzymała nagrodę „Szanson Roku 2024” od rosyjskiej stacji radiowej „Szanson”, założonej przez przyjaciela Łukaszenki, oligarchę Michaiła Gucerijewa.

Hanna Łukaszenka co najmniej w latach 2018 i 2020 pracowała w Domu Handlowym BiełAZ, państwowym monopolistycznym dystrybutorze wywrotek górniczych z miasta Żodzino w Rosji. Jego współzałożycielem jest wspomniany wyżej „Prezydencki Klub Sportowy”. Produkty sprzedaje przez prywatne firmy żon swoich menedżerów, powiązanych z Hanną. Dochody tych firm są porównywalne z dochodami samego BiełAZu. Od 2017 roku ich właściciele wypłacili sobie około 100 milionów dolarów dywidend.

Para ma trzy córki: Anastazję, Daryję i Alaksandrę.

Siostra Hanny, Tacciana Kułakowa, zajmuje kierownicze stanowisko w firmie medialnej, która na zamówienie państwowe produkuje programy dla białoruskiej telewizji. Jej mąż, Alaksiej Kułakou, posiada kilka firm i kieruje klubem tenisowym, który jest częścią struktury „Prezydenckiego Klubu Sportowego”. Kułakou jest również współwłaścicielem restauracji Fabriq w stolicy.

We wrześniu 2024 roku prywatna firma Muzyczna Częstotliwość, do której należą stacja Super FM i radio Duszewnoje, planuje uruchomić nową stację radiową Szanson. 21 proc. udziałów w firmie należy do Republikańskiego Centrum Kultury i Edukacji Administracji Łukaszenki (sala koncertowa „Mińsk”), a 49 proc. – do Muzycznej Medialnej Spółki, której kierownictwo obejmuje Tacciana Kułakowa.

Z kolei Muzyczna Medialna Spółka należy do Pałacu Republiki Administracji Łukaszenki (30 proc.) i prywatnej firmy ANSL Production (70 proc.), którą zarządza jeden z podwładnych Dzmitryja Łukaszenki, Andrej Urubleuski (95 proc.). Dziennikarze przypuszczają, że Urubleuski pełni funkcję nominalnego właściciela w ANSL Production, a rzeczywistym właścicielem może być Hanna Łukaszenka, na co pośrednio wskazuje skrót ANSL w nazwie firmy (AN – Anna po rosyjsku, S – Siergiejewna, L – Łukaszenka).

Ze swoją żoną Haliną, matką Wiktara i Dzmitryja, Łukaszenka nie mieszka przez większość lat swoje pjrezydentury. Ma kochanki i nieślubnego syna. Niemniej jednak, jeszcze w 2020 roku byli oficjalnie uważani za małżeństwo. Sama Halina, jak dowodzą śledztwa dziennikarskie, aktywnie korzysta z aktywów korupcyjnych swojego męża i dzieci, w tym regularnie lata z nimi na wakacje za granicę.

Dziedzic Mikałaj i jego krewni

Najmłodszego syna Łukaszenki, Mikałaja, urodziła w 2004 roku lekarka przywódcy państwa Iryna Abielskaja. Na publicznych wydarzeniach razem z ojcem Mikałaj zaczął pojawiać się, gdy nie miał nawet czterech lat. Uczestniczył w pracach społecznych i odwiedzał organizacje, spotykał się z zagranicznymi liderami, uczestniczył w posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Wspólnie z ojcem odwiedzali miejsce zamachu w mińskim metrze w 2011 roku i biegał z bronią w 2020 roku, odwiedzali więźniów politycznych w areszcie KGB. W wykradzionych przez hakerów dokumentach figurują cztery paszporty Mikałaja.

Alaksandr Łukaszenka i jego syn Mikałaj obserwują defiladę z okazji Dnia Niepodległości w centrum Mińska, Białoruś. 3 lipca 2012 roku.

Zdj: Nikolai Petrov / Pool / Belta / AFP Photo / East News

Wraz z edukacją Mikałaja na Białorusi zmieniał się szkolny progam. Jednak podczas protestów Mikałaj musiał wycofać dokumenty z Liceum Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego i ponownie zapisać się do gimnazjum należącego do jego matki. Młodszy syn przywódcy Białorusi oficjalnie rozpoczął studia na wydziale biologicznym Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego. Stworzono dla niego specjalny kierunek studiów i zebrano sprawdzoną grupę, zmodernizowano pomieszczenia, programy i materiały dydaktyczne. Casting wykładowców przeprowadzali osobiście minister edukacji i matka Mikałaja. Temat jego pierwszej publikacji naukowej, napisanej wspólnie z profesorami, dziwnym trafem pokrywał się z tym, co później w kosmosie badała białoruska turystka kosmiczna Maryna Wasileuskaja. Niemniej jednak, według chińskich źródeł, Mikałaj obecnie nie studiuje w ojczyźnie, gdzie system edukacji od 30 lat jest „wstrząsany” przez jego ojca, ale w Chinach. Wygląda na to, że nie miał problemów z uzyskaniem apostille.

Matka nieślubnego syna Łukaszenki, Iryna Abielskaja, od 2001 roku (z przerwą w latach 2007-2009) kieruje Republikańskim Klinicznym Centrum Medycznym Administracji Prezydenta Białorusi. Abielskaja jest również założycielką prywatnego Mińskiego Międzynarodowego Gimnazjum, gdzie uczą się dzieci niemal całej tzw. elity Łukaszenki, w tym członkowie jego rodziny. Faktem jest, że gdy Abielskaja była na służbie państwowej, nie miała prawa jednocześnie otwierać prywatnego biznesu. Ziemia pod szkołę została przekazana kontrolowanej przez Michaiła Gucerijewa firmie SertusAvia, a sama szkoła jest zarejestrowana na cypryjską firmę offshore – Blatberg Holdings Limited. Prawo zarządzania działalnością gospodarczą posiada firma SertusAvia, założona przez offshore.

Budynek gimnazjum został zbudowany w ciągu dwóch lat, uzyskując od władz ekskluzywne możliwości i bezprecedensowe przywileje. Tylko w latach 2020-2022 szkoła otrzymała sprzęt edukacyjny o wartości ponad 100 tysięcy dolarów z funduszy budżetowych: laptopy, sprzęt muzyczny, kopiarki. Ponadto państwo kompensowało gimnazjum koszty wyżywienia uczniów na kwotę 1,5 tysiąca dolarów miesięcznie. W 2022 roku z kieszeni podatników wyciągnięto kolejne 40 tysięcy dolarów na sprzątanie terenu i budynków. A to wszystko przy cenie nauki dla jednego ucznia wynoszącej 1100 rubli (1322 zł) miesięcznie. Obecnie gimnazjum Abielskiej jest jedną z nielicznych prywatnych szkół średnich, którym zezwolono na działalność na Białorusi.

Abielskaja coraz aktywniej uczestniczy w życiu politycznym kraju. W tym roku podarowała Zimbabwe nowoczesną mobilną klinikę i przeprowadziła czystkę w kierownictwie Szpitala Ratunkowego w Witebsku. Od 2024 roku Abielskaja jest także członkiem Rady Republiki.

Od momentu, gdy Abielskaja zaczęła pracować jako główna lekarka Republikańskiego Centrum Medycznego Administracji Łukaszenki, kariera jej matki, Ludmiły Pastajałki, również nabrała tempa. W październiku 2001 roku została pierwszym zastępcą ministra zdrowia, a już w lipcu następnego roku objęła stanowisko ministra. W 2003 roku otrzymała tytuł „Zasłużonego Lekarza”, następnie została wybrana na przewodniczącą Białoruskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża i została członkiem Rady Republiki, gdzie od 2005 roku aż do swojej śmierci w 2007 roku przewodniczyła Stałej Komisji ds. Bezpieczeństwa Demograficznego i Rozwoju Społecznego.

Główna lekarka Republikańskiego Centrum Medycznego Administracji Łukaszenki, Iryna Abielskaja, podczas przekazania mobilnej kliniki w Zimbabwe.

Zdj: InfoMinZW / Facebook

Oprócz matki, korzyści od rodziny otrzymuje także domniemana dziewczyna Mikałaja Łukaszenki. Według niepotwierdzonych informacji jest to studentka Wydziału Prawa Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, Palina Żohła, która w grudniu 2023 roku poleciała razem z przywódcą kraju na szczyt klimatyczny w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Wcześniej uzyskała status zastępcy jednego z młodzieżowych ambasadorów Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.

Do rodziny należy również starszy syn Iryny Abielskiej, spłodzony przez jej męża Dzmitryj, który w 2020 roku skarżył się na milicję na biało-czerwono-białe narodowe flagi w kompleksie mieszkaniowym Kaskad w Mińsku. Pracuje jako okulista w prywatnej klinice Voka w Mińsku, mimo że Łukaszenka mówi, że „ma dość prywatnych [kliniki]”, bo tam „każdy chce zarobić na zdrowiu ludzi”. W prywatnych centrach medycznych Nardyn i ShineEst w Mińsku pracuje także dziewczyna Dzmitryja, Dina El-Diefi Faisal. W tym roku poleciała do Zimbabwe wraz z Iryną Abielską i biznesmenem Alaksandrem Zingmanem.

Nie tylko stanowiska, ale i pieniądze

Oprócz znaczących i wpływowych stanowisk, finansów państwowych i różnorodnych przywilejów, rodzina Łukaszenki korzysta na Białorusi z różnych dóbr materialnych. W posiadaniu samego Łukaszenki jest co najmniej 18 rezydencji. Wśród nich Pałac Niepodległości w Mińsku, posiadłość w Drozdach, która rozciąga się na 20 hektarów, rezydencja Aziorny w Gródku Ostroszyckim – kolejne 90 hektarów luksusu. Rezydencja Wschód nad Zasławskim Zbiornikiem Wodnym z przystanią, kortami tenisowymi i komorami kriogenicznymi.

Pałac Niepodległości w Mińsku, Białoruś. 17 lutego 2020 roku.

Zdj: Alisa Hanczar / Belsat

Łukaszenka lubi również motoryzację. W jego flocie samochodowej znajdują się Mercedes-Maybach Pullman Guard o wartości od 690 tysięcy euro, Maybach 62 (od 367 tysięcy euro), Mercedes S W221 (od 160 tysięcy euro), Audi A8 II (od 85 tysięcy euro), Mercedes GL (od 64 tysięcy euro). Korzystał także z takich samochodów jak Rolls-Royce Phantom Coupe o wartości od 170 tysięcy euro. Widziano u Łukaszenki także samochody Tesla, Audi A8 III, Geely Emgrand EV i inne.

W 2020 roku przywódca Białorusi nabył nowy samolot – prywatny odrzutowiec biznesowy Gulfstream G550, który kosztuje ponad 60 mln dolarów. Wcześniej informowano, że w flocie lotniczej Łukaszenki były trzy samoloty: amerykański Boeing 737-800/BBJ2 (EW-001PA), kanadyjski Bombardier Challenger 850 (EW-301PJ), sowiecki Jak-40 (EW-88187) oraz śmigłowiec Mi-8 (EW-25049). W 2018 roku Tu-154M, który wcześniej pełnił rolę samolotu nr 1, został wystawiony na sprzedaż za 2 mln dolarów.

Jakub Chrust, lp/ belsat.eu