Вельмі часта даводзіцца чуць тэзіс пра разрыў паміж беларусамі: тымі, хто з’ехаў, і тымі, хто застаўся. Я лічу, што гэта поўная лухта, і патлумачу, чаму. Але давайце па парадку.
«Разрыў паміж тымі, хто з’ехаў, і тымі, хто застаўся, апошнім часам расце», – канстатуе ледзь не кожны, хто бярэцца за абмеркаванне гэтае тэмы. Вось днямі з’явілася і адпаведнае даследаванне Беларускай аналітычнай майстэрні. І зноў у загалоўках навінаў чытаю: разрыў паміж беларусамі ўнутры краіны і за яе межамі расце. А што за разрыў? У даследаванні кажуць, што разрыў непаразумення і крыўды. І што ў Беларусі ўжо спее новае грамадства, а тыя, хто з’ехаў, жывуць у іншым свеце. Чытаю там, што нехта вярнуўся ў Беларусь, і са здзіўленнем даведваюся, што ўсё не так, як у навінах: людзі жывуць сабе далей, на вуліцах гучыць музыка, а беларусы, якія засталіся, атрымліваюць асалоду ад жыцця. Вы не разумееце, што гэта азначае? Гэта разрыў расце!
А вы калі-небудзь думалі пра разрыў паміж беларусамі да 2020 года? Я вось пашукаў у інтэрнэце артыкулы на гэтую тэму, старэйшыя за пяць гадоў. Там няшмат, і яны звязаныя з эканомікай. Нехта лічыў, што жылі мы бедна, а нехта лічыў, што ўсё добра. Хоць ёсць асобныя візіянеры, якія разумелі сапраўдны падзел і дваццаць гадоў таму, але пра гэта – крыху пазней. А пакуль бяру на сябе смеласць заявіць, што такое вострае пытанне «разрыву» – з’ява новая. Дык вось, я лічу, што сама пастаноўка пытання пра тое, што ёсць нейкі там разрыў паміж тымі, хто з’ехаў, і тымі, хто застаўся, – гэта поўная лухта. Чаму? Ды таму, што разрыў паміж двума суседзямі з аднаго пад’езду аднаго і таго ж дому ў Барысаве ці Кобрыне можа быць большым, чым паміж беларусам у Варшаве і беларусам у Менску. Калі вы так хочаце знайсці разрыў, то эмігранты вам не патрэбныя.
Распавяду на ўласным прыкладзе. У 2006 годзе я браў удзел у паслявыбарчай Плошчы, раніцамі стаяць было найскладаней. Было вельмі холадна, хацелася спаць, людзей на плошчы заставалася пара соцень. Мы бачылі, як пасля ночы ажывае горад: поўныя аўтобусы развозяць людзей на працу. Мы стаялі пад бела-чырвона-белымі сцягамі, нязгодныя з фальсіфікацыяй вынікаў галасавання, і глядзелі на іх – а яны на нас. Мы стаялі на плошчы, бо хацелі лепшай будучыні для краіны, і людзі ў аўтобусах, пэўна, таксама, хто ж яе не хоча – лепшае будучыні. Але адныя беларусы стаялі на плошчы, а іншыя ехалі на працу. У паўтарамільённым Менску не знайшлося і тысячы асобаў, якія б гэтай раніцай бачылі шлях да лепшае будучыні менавіта праз Плошчу. Разрыў? Яшчэ які. Прайшло васямнаццаць гадоў, і сёння я чую і ад тых, хто быў тады на Плошчы, і ад тых, хто быў у тым аўтобусе, што разрыў ёсць толькі з тымі, хто за мяжою. А побач з сабой вы яго не заўважалі?
Або давайце не пра палітыку. Для якой колькасці беларусаў джазавыя вечары ля менскай старой Ратушы ці начное жыццё на Зыбіцкай былі нейкай вялікай каштоўнасцю? Для кагосьці былі, а для кагосьці гэта быў пусты гук. Таксама разрыў. Нехта ідзе па вуліцах роднага Слоніму, бачыць разбураную старую сінагогу і думае: калі ж яе адновяць? А нехта іншы думае: калі яе ўжо знясуць, бо сваім разваленым выглядам яна псуе гармонію і прыгажосць…
Карацей, колькі беларусаў, столькі разрываў. Памятаеце, я казаў пра візіянераў, якія разумелі гэта даўно? Узгадайце Лявона Вольскага і ягоную песню пра Менск і Мінск: мы жывём адначасова ў двух гарадах, падваенне асобы зрывае нам дах… Той жыве ў Беларусі, а той – в Белоруссии. Яшчэ адзін разрыў. Але гэта не такі цікавы разрыў, чамусьці паміж тымі, хто з’ехаў і застаўся, значна цікавейшы – пра яго кажуць часцей.
Але мне, калі казаць пра 2020 год як пра падзею, што падзяліла нашую гісторыю на «перад» і «пасля», лягчэй знайсці тое, што і далей аб’ядноўвае большасць, якая засталася ў Беларусі, і тых, хто мусіў з’ехаць, чым тое, што нас падзяляе. Бо аб’ядноўвае нас галоўнае, а адрозненні толькі ў дробязях. Ні тыя, хто з’ехаў, ні тыя, хто застаўся, не перасталі верыць у тое, што ў 2020 годзе Лукашэнка прайграў. Ні тыя, ні тыя не перасталі верыць, што толькі рэпрэсіямі і татальным страхам Лукашэнка далей трымае ўладу. Не перасталі верыць, што Лукашэнка – гэта тупік і дэградацыя. Не перасталі верыць, што палітычныя перамены – гэта лепшая будучыня для нашае краіны.
Так што я шчыра лічу, што трэба перастаць казаць пра нейкія міфічныя разрывы паміж эмігрантамі і тымі, хто застаўся, а часцей гаварыць пра тое, што нас аб’ядноўвае. І на гэтым адкрываць новую старонку пасля 2020 года. А тэзіс пра разрывы выгадны толькі тым, хто хоча нас падзяліць.
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
